Harry Koster schreef ons over de lotgevallen van Moritz Lobstein, die van 1923 tot 1941 apotheker was aan de Apeldoornseweg. Moritz woonde met zijn (niet-Joodse) vrouw Hillegonda van den Bovenkamp in Oosterbeek. Het echtpaar vertrok in 1943 naar Maastricht. Moritz dook op 18 mei 1943 onder. Hij overleed op 30 januari 1945 aan asthma in het dan al vrije Maastricht, 69 jaar oud. Zijn vrouw Hillegonda van den Bovenkamp overleefde de oorlog.
Inleiding
Op 1 oktober 1981 solliciteerde ik als pas afgestudeerd apotheker aan de Apeldoornseweg in Arnhem bij collega Karel Biermasz met wie ik het meteen goed kon vinden. Karel vermeldde tijdens het sollicitatiegesprek terloops dat hij het beheer van de apotheek in de oorlog had overgenomen van een Joodse collega die zijn functie op last van de nazi’s niet langer mocht uitoefenen.
Moritz Lobstein
Wie was die Joodse collega ? In januari 2020 bereikte mij een bericht van het journalistencollectief Follow the Money dat samen met Pointer (KRO/NCRV) een onderzoek had afgerond bij het NIOD naar geroofd Joods vastgoed in de oorlog. De nazi’s onteigenden en verkochten huizen van verdreven Joden. Zij maakten daarvan nauwkeurig verslag in de zgn. Verkaufsbücher. En zo ontdekte ik de naam van mijn Joodse collega: Moritz Lobstein (1875-1945), wiens leven opvallend goed gedocumenteerd is: http://www.stolpersteine-dordrecht.nl/het_voorbije_joodse_dordrecht_moritz_lobstein.html
Voordat Moritz naar Anhem kwam beheerde hij de apotheek van zijn overleden schoonvader aan de Voorstraat in Dordrecht (1). Vanaf 1923 nam hij het beheer over van apotheek Brongersma aan de Apeldoornseweg in Arnhem. Hij woonde officieel boven de apotheek, een eis van de inspectie, in de praktijk echter in Oosterbeek. Anna Geertruide Brongersma (1867-1923) stichtte de apotheek in 1913, maar overleed tien jaar later in 1923. Moritz werd in 1941 door de Nazi's als Jood uit zijn beroep gezet. Hij ontvluchtte in 1943 samen met zijn vrouw Hillegonda hun huis in Oosterbeek aan de Badhuisstraat 14 ('de Schelp' voorheen nr. 20). Het pand werd door de nazi’s onteigend en voor 7.500 gulden verkocht aan de firma Boui-Fix Prod, een Duitse fabrikant van bouillon- en justabletten met vestigingen in Den Haag en in Oosterbeek. De firma had tussen 1941-1946 aan de Klingelbeekseweg 44 (thans nummer 54 garage Schoot) een vestiging op het bedrijventerrein bij het voormalige station Oosterbeek-Laag. Eigenaar was de Duitser R.E.Landauer.
(Echtpaar Lobstein, v.l.n.r. Moritz, Hillegonda in gezelschap van de broer van Hillegonda en diens echtgenote, foto privé bezit Moritz Lobstein)
Moritz dook onder in Maastricht waar hij in januari 1945 op 69 jarige leeftijd overleed. Moritz Lobstein was een opmerkelijke man die zich ook buiten de farmacie verdienstelijk heeft gemaakt. Zo verzorgde hij openbare lezingen en was hij auteur van drie filosofische boeken. Een en ander staat vermeld als voetnoten in bovenstaand stolpersteine-artikel dat ik op enkele punten heb aangevuld en gecorrigeerd: zo stond aanvankelijk de naam van de apotheek in Arnhem abusievelijk vermeld als Brandsma waar het Brongersma moest zijn.
(Moritz Lobstein temidden van twee assistentes van de apotheek in Arnhem, foto privé bezit Moritz Lobstein)
Apotheek Biermasz
De apotheek in Arnhem heeft zeker tot 1950 de naam Brongersma gedragen wat erop duidt dat Karel Biermasz in de oorlog het beheer van Moritz Lobstein heeft overgenomen. Familie Brongersma bleef eigenaar van de apotheek. Deze is dus niet door de nazi’s onteigend. Karel Biermasz zal de apotheek na 1950 hebben overgenomen van de familie Brongersma en toen zijn eigen naam eraan gegeven hebben (2).
De apotheek is inmiddels verplaatst van de Apeldoornseweg 90 (hoek Jacob Cremerstraat) naar Onder de Linden 21-1 in Arnhem (monumentale pand School III). Op de ruit van de voormalige apotheek aan de Apeldoornseweg is nog vaag het opschrift APOTHEEK te zien.
Hillegonda Lobstein-van den Bovenkamp overleefde de oorlog. Zij overleed op het adres Badhuisstraat 14 op 8 oktober 1957, 82 jaar oud. Ze ligt begraven op de Nieuwe Algemene begraafplaats in Oosterbeek (3).
Harry Koster, mei 2023
Noten
(1) Alexander Lobstein (1881-1957), broer van Moritz, was directeur van de MULO in Hilversum. Hij heeft gevangen gezeten in Westerbork. Zijn gevangeniskleding (spencer) is in 2017 door zijn kleindochter aan Herinneringscentrum Kamp Westerbork geschonken:
Alexander vestigde zich na de oorlog in Oosterbeek waar hij in 1957 is overleden.
(2) Anna Geertruida Brongersma (1867-1923) was tante van Edward Brongersma (1911-1998), PvdA-senator in de Kamer en openlijk pedofiel.
(3) Arnhem telde voor de oorlog twee Joodse apothekers: Moritz Lobstein (beherend apotheker firma Brongersma aan de Apeldoornseweg) en Berend Cohen van de Oranje apotheek, aanvankelijk Bakkerstraat 68, later Koningstraat 15a. B. Cohen is in mei 1932 overleden.
Afbeeldingen
Foto's privé collectie Lobstein, uit: http://www.stolpersteine-dordrecht.nl/het_voorbije_joodse_dordrecht_moritz_lobstein.html
Verhalen →
Harry Koster schreef ons over de lotgevallen van Moritz Lobstein, die van 1923 tot 1941 apotheker was aan de Apeldoornseweg. Moritz woonde met zijn (niet-Joodse) vrouw Hillegonda van den Bovenkamp in Oosterbeek. Het echtpaar vertrok in 1943 naar Maastricht. Moritz dook op 18 mei 1943 onder. Hij overleed op 30 januari 1945 aan asthma in het dan al vrije Maastricht, 69 jaar oud. Zijn vrouw Hillegonda van den Bovenkamp overleefde de oorlog.
Inleiding
Op 1 oktober 1981 solliciteerde ik als pas afgestudeerd apotheker aan de Apeldoornseweg in Arnhem bij collega Karel Biermasz met wie ik het meteen goed kon vinden. Karel vermeldde tijdens het sollicitatiegesprek terloops dat hij het beheer van de apotheek in de oorlog had overgenomen van een Joodse collega die zijn functie op last van de nazi’s niet langer mocht uitoefenen.
Moritz Lobstein
Wie was die Joodse collega ? In januari 2020 bereikte mij een bericht van het journalistencollectief Follow the Money dat samen met Pointer (KRO/NCRV) een onderzoek had afgerond bij het NIOD naar geroofd Joods vastgoed in de oorlog. De nazi’s onteigenden en verkochten huizen van verdreven Joden. Zij maakten daarvan nauwkeurig verslag in de zgn. Verkaufsbücher. En zo ontdekte ik de naam van mijn Joodse collega: Moritz Lobstein (1875-1945), wiens leven opvallend goed gedocumenteerd is: http://www.stolpersteine-dordrecht.nl/het_voorbije_joodse_dordrecht_moritz_lobstein.html
Voordat Moritz naar Anhem kwam beheerde hij de apotheek van zijn overleden schoonvader aan de Voorstraat in Dordrecht (1). Vanaf 1923 nam hij het beheer over van apotheek Brongersma aan de Apeldoornseweg in Arnhem. Hij woonde officieel boven de apotheek, een eis van de inspectie, in de praktijk echter in Oosterbeek. Anna Geertruide Brongersma (1867-1923) stichtte de apotheek in 1913, maar overleed tien jaar later in 1923. Moritz werd in 1941 door de Nazi's als Jood uit zijn beroep gezet. Hij ontvluchtte in 1943 samen met zijn vrouw Hillegonda hun huis in Oosterbeek aan de Badhuisstraat 14 ('de Schelp' voorheen nr. 20). Het pand werd door de nazi’s onteigend en voor 7.500 gulden verkocht aan de firma Boui-Fix Prod, een Duitse fabrikant van bouillon- en justabletten met vestigingen in Den Haag en in Oosterbeek. De firma had tussen 1941-1946 aan de Klingelbeekseweg 44 (thans nummer 54 garage Schoot) een vestiging op het bedrijventerrein bij het voormalige station Oosterbeek-Laag. Eigenaar was de Duitser R.E.Landauer.
(Echtpaar Lobstein, v.l.n.r. Moritz, Hillegonda in gezelschap van de broer van Hillegonda en diens echtgenote, foto privé bezit Moritz Lobstein)
Moritz dook onder in Maastricht waar hij in januari 1945 op 69 jarige leeftijd overleed. Moritz Lobstein was een opmerkelijke man die zich ook buiten de farmacie verdienstelijk heeft gemaakt. Zo verzorgde hij openbare lezingen en was hij auteur van drie filosofische boeken. Een en ander staat vermeld als voetnoten in bovenstaand stolpersteine-artikel dat ik op enkele punten heb aangevuld en gecorrigeerd: zo stond aanvankelijk de naam van de apotheek in Arnhem abusievelijk vermeld als Brandsma waar het Brongersma moest zijn.
(Moritz Lobstein temidden van twee assistentes van de apotheek in Arnhem, foto privé bezit Moritz Lobstein)
Apotheek Biermasz
De apotheek in Arnhem heeft zeker tot 1950 de naam Brongersma gedragen wat erop duidt dat Karel Biermasz in de oorlog het beheer van Moritz Lobstein heeft overgenomen. Familie Brongersma bleef eigenaar van de apotheek. Deze is dus niet door de nazi’s onteigend. Karel Biermasz zal de apotheek na 1950 hebben overgenomen van de familie Brongersma en toen zijn eigen naam eraan gegeven hebben (2).
De apotheek is inmiddels verplaatst van de Apeldoornseweg 90 (hoek Jacob Cremerstraat) naar Onder de Linden 21-1 in Arnhem (monumentale pand School III). Op de ruit van de voormalige apotheek aan de Apeldoornseweg is nog vaag het opschrift APOTHEEK te zien.
Hillegonda Lobstein-van den Bovenkamp overleefde de oorlog. Zij overleed op het adres Badhuisstraat 14 op 8 oktober 1957, 82 jaar oud. Ze ligt begraven op de Nieuwe Algemene begraafplaats in Oosterbeek (3).
Harry Koster, mei 2023
Noten
(1) Alexander Lobstein (1881-1957), broer van Moritz, was directeur van de MULO in Hilversum. Hij heeft gevangen gezeten in Westerbork. Zijn gevangeniskleding (spencer) is in 2017 door zijn kleindochter aan Herinneringscentrum Kamp Westerbork geschonken:
Alexander vestigde zich na de oorlog in Oosterbeek waar hij in 1957 is overleden.
(2) Anna Geertruida Brongersma (1867-1923) was tante van Edward Brongersma (1911-1998), PvdA-senator in de Kamer en openlijk pedofiel.
(3) Arnhem telde voor de oorlog twee Joodse apothekers: Moritz Lobstein (beherend apotheker firma Brongersma aan de Apeldoornseweg) en Berend Cohen van de Oranje apotheek, aanvankelijk Bakkerstraat 68, later Koningstraat 15a. B. Cohen is in mei 1932 overleden.
Afbeeldingen
Foto's privé collectie Lobstein, uit: http://www.stolpersteine-dordrecht.nl/het_voorbije_joodse_dordrecht_moritz_lobstein.html